Dedal

Ten artykuł dotyczy postaci mitologicznej. Zobacz też: Dedal – pseudonim literacki Andrzeja Kijowskiego.

Dedal

Δαίδαλος

architekt i wynalazca
Dedal i Ikar (przerys płaskorzeźby z rzymskiej Villa Albani)
Występowanie	mitologia grecka
Rodzina
Matka	Atena
Żona	Naukrate
Dzieci	Ikar
Multimedia w Wikimedia Commons

Dedal (gr. Δαίδαλος Daídalos, łac. Daedalus) – w mitologii greckiej architekt i wynalazca. Ojciec Ikara żonaty z Naukrate (niewolnicą Minosa)^[1][2].

Syn Metiona (lub Palamona), wnuk Eupalamosa, prawnuk ateńskiego króla Erechteusza^[3]. Według innych źródeł był synem Eupalamosa i Alkippe^[1], Merope albo Ifinoe^[2].

Uznawany za wszechstronnego artystę, u którego greckie miasta zamawiały posągi bogów i bohaterów^[4]. Uważano go za twórcę nowego stylu w sztuce, przedstawiającego swe rzeźby w ruchu i z otwartymi oczami^[3]. Powszechnie podziwiano jego kunszt twórcy, którego rzeźby wyglądały jak żywe^[4] (w wielu świątyniach kapłani przymocowywali posągi łańcuchami, ażeby nie uciekły jak ożywione^[5]). Według pewnego przekazu, Herakles, który na widok rzeźby Dedala sądził, że atakuje go żywy człowiek, zaczął rzucać w niego kamieniami^[4]. Był również wynalazcą różnych narzędzi, jak świder, grundwaga^[4] czy siekiera^[3][5]. Według innego źródła był z zawodu kowalem, a sztuki tej nauczyła go Atena^[2].

Pochodził z Aten, zbiegł jednak stamtąd po zamordowaniu swego siostrzeńca Talosa, któremu zazdrościł wynalezienia piły i koła garncarskiego^[3][1]. Schronił się na Krecie, gdzie pracował jako wynalazca na dworze króla Minosa. Zbudował wtedy w Knossos^[3] labirynt, pałac o skomplikowanym układzie korytarzy, w którym król zamknął Minotaura^[1]. Gdy władca zabronił mu powrotu do ojczyzny i zamknął w labiryncie, Dedal wraz z synem uciekli na skrzydłach własnego pomysłu, wykonanych z piór zlepionych woskiem. W trakcie ucieczki Ikar zginął, gdy zanadto zbliżył się do słońca i rozgrzane jego żarem skrzydła uległy zniszczeniu^[4]. Po długich poszukiwaniach Dedal odnalazł szczątki syna na wyspie, którą na jego cześć nazwano Ikarią, a morze, w którym zginął – Ikaryjskim^[4][3].

Następnie Dedal dotarł do Sycylii^[4], do króla Kakalosa^[1](lub wrócił do Aten)^[3][5], gdzie zbudował świątynię Apolla, w której umieścił ofiarowane swe skrzydła. Według innego źródła świątynię Apollina wybudował w Kume w pobliżu Neapolu, gdzie po swej ucieczce z Krety wylądował^[2]. Na Sycylii miał też wykopać sztuczne jezioro, a na stromych skałach wybudować gród warowny, w którym jego nowy władca przechowywał swe skarby^[4]. Miał jakoby dożyć późnej starości^[4].