Dit artikel behandeld de rechtbanken in Nederland, Voor een rechtbank in het algemeen zie. Rechtbank
De rechtbank is in Nederland het gerecht in eerste aanleg voor het bestuursrecht (waaronder begrepen het fiscaal recht), het civiel recht en het strafrecht. In civiele en strafzaken is hoger beroep mogelijk bij het gerechtshof. Bij bestuursrechtszaken is tegen een uitspraak van de rechtbank hoger beroep mogelijk bij de Centrale Raad van Beroep als het gaat om sociale zekerheid en ambtenarenzaken, bij het College van Beroep voor het bedrijfsleven als het gaat om zaken met betrekking tot economische ordening (telecom, mededinging), het Gerechtshof Leeuwarden als het gaat om Wet-Mulderzaken (lichte verkeersovertredingen, die bestuursrechtelijk worden afgehandeld), het Gerechtshof als het gaat om belastingzaken en de Raad van State, voor alle overige bestuursrechtelijke zaken. Tegen uitspraken in hoger beroep van de gerechtshoven staat vervolgens het rechtsmiddel cassatie open bij de Hoge Raad.
Nederland kent 11 rechtbanken. Elke rechtbank heeft een eigen arrondissement ("regio"). Rechtspraak bij de rechtbank kan enkelvoudig zijn (één rechter behandelt de zaak) of meervoudig (drie rechters behandelen de zaak). Sinds 2001 zijn er geen zelfstandige kantongerechten meer, maar maken zij als sector kanton deel uit van een rechtbank.