Ziemie Odzyskane

Ziemie Odzyskane (początkowo także: Ziemie Zachodnie i Północne, Postulowane lub Powracające^[1], również Kresy Zachodnie) – propagandowe określenie terytoriów przyznanych Polsce po II wojnie światowej zgodnie z postanowieniami konferencji poczdamskiej^[2].

Określenie pierwszy raz użyte w II Rzeczypospolitej w październiku 1938 w odniesieniu do Zaolzia po jego rewindykacji od Czechosłowacji^[3], znalazło zastosowanie po II wojnie światowej i zostało spopularyzowane w utworzonej w 1944 Polsce Ludowej w odniesieniu do terytoriów III Rzeszy włączonych do Polski. Współcześnie przez niektórych autorów bywa ono uznawane za niezasadne i jako takie zapisywane w cudzysłowie^[4]. Hasło to było mocnym akcentem propagandy PRL i obejmowało także obszary niewchodzące wcześniej w skład państwa Piastów, okresowo podporządkowane jej lennem lub słabo powiązane z Polską kulturowo i etnicznie, jak południowa część Prus Wschodnich czy ziemia kłodzka^[5].

W czasie trwania II wojny światowej wielka trójka omówiła kilka razy sprawę granic przyszłej Polski. W wyniku uzgodnień podjętych na konferencji w Teheranie uznano m.in. zbrojną aneksję terytorium Polski dokonaną przez ZSRR w 1939 roku. Przebieg granicy polsko-sowieckiej był też przedmiotem konferencji w Jałcie w lutym 1945 i znalazł się w protokole końcowym konferencji. Podjęte zmiany granic Polski przez Wielką Brytanię, USA i ZSRR w roku 1943 i 1945, bez pytania o zdanie rządu polskiego, były wyraźnym pogwałceniem zasad Karty Atlantyckiej, która gwarantowała sygnatariuszom nienaruszalność ich granic bez zgody własnych rządów^[6]. Granica polsko-sowiecka została ostatecznie w wymiarze prawnomiędzynarodowym ustalona w umowie pomiędzy RP a ZSRR, zawartej przez wyłoniony w konsekwencji realizacji porozumień jałtańskich Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej i rząd ZSRR w Moskwie w dniu 16 sierpnia 1945^[7]. Umowa ta weszła w życie 6 lutego 1946. Skutkiem tej umowy była cesja Kresów Wschodnich na rzecz Związku Sowieckiego i ustalenie współczesnej wschodniej granicy Polski. Zgodnie z art. 1 powyższej umowy granica państwowa między Rzecząpospolitą Polską a ZSRR miała być ustalona wzdłuż tzw. linii Curzona z odchyleniami od tej linii na rzecz Polski w niektórych rejonach od pięciu do ośmiu kilometrów.

Status i przynależność Ziem Odzyskanych unormowano umowami dwustronnymi: układem zgorzeleckim z NRD zawartym w roku 1950, Układem PRL-RFN z roku 1970 i ostatecznie 14 listopada 1990 z RFN, gdy Rzeczpospolita Polska i Republika Federalna Niemiec podpisały polsko-niemiecki traktat graniczny uznający granicę na Odrze i Nysie Łużyckiej.

Powierzchnia Ziem Odzyskanych wynosi 101 000 km², co stanowi blisko ⅓ obszaru Polski^[8].