Tytan (pierwiastek)

Tytan

skand ← tytan → wanad
– ↑ Ti ↓ Zr 22 Ti
Wygląd
srebrzystobiały
Widmo emisyjne tytanu
Ogólne informacje
Nazwa, symbol, l.a.	tytan, Ti, 22 (łac. titanium)
Grupa, okres, blok	4, 4, d
Stopień utlenienia	III, IV
Właściwości metaliczne	metal przejściowy
Właściwości tlenków	amfoteryczne
Masa atomowa	47,867 ± 0,001[4]
Stan skupienia	stały
Gęstość	4507 kg/m³
Temperatura topnienia	1668 °C[1][2]
Temperatura wrzenia	3287 °C[1]
Numer CAS	7440-32-6
PubChem	23963
Właściwości atomowe Promień • atomowy • walencyjny 140 (obl. 176) pm 136 pm Konfiguracja elektronowa [Ar]3d24s2 Zapełnienie powłok 2, 8, 10, 2 (wizualizacja powłok) Elektroujemność • w skali Paulinga • w skali Allreda 1,54 1,32 Potencjały jonizacyjne I 658,8 kJ/mol II 1309,8 kJ/mol III 2652,5 kJ/mol
Właściwości fizyczne Ciepło parowania 421 kJ/mol Ciepło topnienia 15,45 kJ/mol Ciśnienie pary nasyconej 0,49 Pa (1933 K) Konduktywność 2,34×106 S/m Ciepło właściwe 520 J/(kg·K) Przewodność cieplna 21,9 W/(m·K) Układ krystalograficzny heksagonalny Twardość • w skali Mohsa 6 Prędkość dźwięku 4140 m/s (293,15 K) Objętość molowa 10,64×10−6 m³/mol
Najbardziej stabilne izotopy izotop wyst. o.p.r. s.r. e.r. MeV p.r. 44Ti {syn.} 63 lata w.e. 0,268 44Sc 46Ti 8,0% stabilny izotop z 24 neutronami 47Ti 7,3% stabilny izotop z 25 neutronami 48Ti 73,8% stabilny izotop z 26 neutronami 49Ti 5,5% stabilny izotop z 27 neutronami 50Ti 5,4% stabilny izotop z 28 neutronami
Niebezpieczeństwa Karta charakterystyki: dane zewnętrzne firmy Sigma-Aldrich [dostęp 2011-10-04] Globalnie zharmonizowany system klasyfikacji i oznakowania chemikaliów Substancja nie jest klasyfikowana jako niebezpieczna według kryteriów GHS (na podstawie podanej karty charakterystyki). NFPA 704 Na podstawie podanego źródła[3] 0 0 0
Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą warunków normalnych (0 °C, 1013,25 hPa)
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku

Ten artykuł dotyczy pierwiastka chemicznego. Zobacz też: inne znaczenia tego wyrazu.

Tytan (Ti, łac. titanium) – pierwiastek chemiczny z grupy metali przejściowych w układzie okresowym o liczbie atomowej 22.

Lekki metal o szarawym kolorze. Ma wysoką wytrzymałość mechaniczną, jest odporny na korozję (w tym również wody morskiej i chloru). Tytan jest dodawany do żelaza, aluminium, wanadu, molibdenu i innych. Stopy tytanu są wykorzystywane w przemyśle lotniczym (silniki odrzutowe), militarnym, procesach metalurgicznych, motoryzacyjnym, medycznym (protezy dentystyczne, ortopedyczne klamry), sportów ekstremalnych i innych^[5]. Został odkryty w Wielkiej Brytanii przez Williama Gregora w 1791 r. Nazwę pochodzącą od bóstw z mitologii greckiej zawdzięcza Martinowi Heinrichowi Klaprothowi.

Występuje w skorupie ziemskiej w ilościach rzędu 0,61%, w postaci minerałów: ilmenitu, rutylu i tytanitu, które są szeroko rozpowszechnione na całej Ziemi^[5]. Metaliczny tytan otrzymywany jest przez przerób rud w procesie Krolla^[6]. Jego najbardziej rozpowszechniony związek – dwutlenek tytanu znajduje zastosowanie w produkcji białych pigmentów^[7]. Inne związki zawierające tytan to czterochlorek tytanu używany do zasłon dymnych oraz jako katalizator i trójchlorek tytanu, który znajduje zastosowanie jako katalizator w produkcji polipropylenu^[5].

Dwie najbardziej użyteczne własności tytanu to jego odporność na korozję oraz najwyższy stosunek wytrzymałości mechanicznej do masy^[8]. Znane są dwie odmiany alotropowe pierwiastka^[9]. Ma pięć trwałych izotopów o masach atomowych od 46 do 50^[10]. Właściwości fizykochemiczne tytanu są podobne do cyrkonu.