Recenzja naukowa

Recenzja naukowa – recenzja utworu naukowego (dysertacji, książki, publikacji w czasopiśmie naukowym), której celem jest ocena naukowej zawartości tego utworu^[1].

W odróżnieniu od artystycznej recenzja naukowa jest zwykle pisana przed ogłoszeniem utworu naukowego w druku i ma często decydujący wpływ na to, czy dany utwór zostanie przyjęty do rozpowszechniania.

W szczególności recenzja naukowa jest podstawowym narzędziem w czasopismach naukowych, gdzie stanowi kluczowy element systemu akceptowania i wyboru publikacji do druku^[2].

Zadaniem całego systemu jest wyeliminowanie z czasopism publikacji, które np. stawiają tezy niemające pokrycia w opisie przeprowadzonych eksperymentów czy zebranych danych historycznych. System ten jednak nie wykrywa inteligentnie przeprowadzonych oszustw, gdyż recenzenci zwykle oceniają tylko tekst publikacji i nie powtarzają opisanych eksperymentów, ani nie sprawdzają szczegółowo, czy zebrane dane historyczne są prawdziwe. Co więcej, system recenzji naukowych opiera się na zasadzie domniemania uczciwości autorów prac i nie jest nastawiony na wykrywanie fałszerstw, plagiatów itp.^[3].

Podobny system recenzowania ma też miejsce w przypadku decydowania o finansowaniu grantów naukowych i publikowania książek w wydawnictwach naukowych.

Nieco inny cel mają recenzje dysertacji, tworzonych w celu zdobycia stopni naukowych. W tym przypadku recenzja odbywa się jawnie, zarówno ze strony recenzenta, który wie, czyją dysertację ocenia, jak i ze strony osoby ocenianej, która dostaje podpisane teksty recenzji. Pozytywna ocena dysertacji przez recenzentów umożliwia dopuszczenie kandydata do obrony tej dysertacji. W trakcie obrony kandydat musi odnieść się do krytycznych uwag recenzentów, a fachowość odpowiedzi na te uwagi jest jednym z elementów oceny przebiegu obrony.