Lizosom

Lizosom – organellum cytoplazmatyczne wytwarzane przez aparat Golgiego^[1], występujące licznie w komórkach eukariotycznych (typowo w komórkach zwierzęcych^[2][3][4]) , natomiast nieobecne w komórkach prokariotycznych^[5]. Są to niewielkie pęcherzyki o średnicy ok. 0,5 μm (rzadko 0,1–1 μm), otoczone pojedynczą błoną lipidowo-białkową o grubości ok. 7 nm. Zawierają kwaśne hydrolazy rozkładające białka, kwasy nukleinowe, węglowodany i tłuszcze. pH wewnątrz lizosomu ma wartość optymalną dla występujących w nim enzymów, równą około 5. Dzięki przystosowaniu enzymów do kwaśnego środowiska, ich przypadkowe wydostanie się do cytoplazmy (pH ≈ 7,2) nie stanowi większego zagrożenia dla komórki, jednak wyciek z dużej liczby lizosomów może zniszczyć komórkę poprzez jej samostrawienie się^[2]. Niskie pH zapewnia wbudowana w błonę lizosomu pompa protonowa – H⁺-ATPaza^[6][a], pompująca protony do wnętrza lizosomu^[5].

W lizosomach odbywa się rozkład pochłoniętych na drodze endocytozy substancji (głównie białek, tłuszczów i węglowodanów) oraz usuwanie obumarłych części cytoplazmy (trawienie wewnątrzkomórkowe). Lizosomy wykorzystują również swoje enzymy w celu odzyskania przez komórkę materiału organicznego (przeprowadzają autofagię)^[2].