Gastrulacja

Gastrulacja (ang. gastrulation) – faza w rozwoju zarodka zwierząt, następująca po bruzdkowaniu. W wyniku gastrulacji powstaje gastrula. W procesie gastrulacji dochodzi do zgrupowania komórek pełniących podobne funkcje w organizmie.

Istotą gastrulacji jest wytworzenie dwóch lub trzech listków zarodkowych z pojedynczej warstwy blastuli. Może to zachodzić na następujące sposoby:

• rozrastanie się warstwy komórek – najczęściej prowadzi to do epibolii. Może zachodzić w wyniku:
  • spłaszczania się komórek,
  • dzielenia się komórek,
  • interkalacji – wysuwanie się komórek z jednej warstwy i wciskanie między komórki drugiej warstwy.
• zmiany pozycji warstwy komórek lub poszczególnych komórek. Może to zachodzić w wyniku:
  • inwaginacji (embolii),
  • migracji komórek z warstwy powierzchniowej do wnętrza zarodka,
  • inwolucji,
  • delaminacja – wtedy każda z komórek jednowarstwowej blastuli dzieli się wzdłuż powierzchni równoległej do powierzchni blastuli, dzięki czemu powstaje druga warstwa komórek osiągając etap dwuwarstwowej gastruli,
  • wymodelowania (przekształcania, transformacji) – rozpraszanie się chaotycznie ułożonych zespołów komórek i układanie się nich w warstwach,
  • rozciągania zbieżnego – szczególnie złożone kombinacje różnych ruchów komórek.
• rozsunięcie się komórek (kawitacja)

Zwykle gastrulacja zachodzi w wyniku kombinacji różnych sposobów.