Basso continuo

Basso continuo (bas generalny, bas cyfrowany, generałbas, b.c.)

1. W XVII i XVIII wieku linia głosu basowego, stanowiąca harmoniczny fundament utworu. Najczęściej wymagający od wykonawcy improwizacyjnego dopełnienia. Kompozytorzy zazwyczaj dopisywali obok nut cyfry podpowiadające wykonawcy, jak powinien uzupełnić strukturę akordową. W epoce baroku istnienie basu cyfrowanego było tak oczywiste, że utwory bez b.c. były specjalnie oznaczane (senza continuo)
2. Instrument lub zespół realizujący partię basso continuo

Geneza basu generalnego sięga renesansu. W XVI wieku następował powolny, lecz konsekwentny proces porzucania równorzędnego traktowania głosów, polaryzacji głosu najniższego i najwyższego (basso seguente, basso pro organo i jego rozwinięcie^[1]). Właściwe basso continuo, tj. niezależny głos basowy realizujący podstawę harmoniczną utworu, pojawiło się we Włoszech około roku 1600 wśród kompozytorów Cameraty Florenckiej. Jego narodzenie ściśle związane jest z powstaniem monodii akompaniowanej i barokowej seconda pratica. Z początku linia basu była cyfrowana bardzo oszczędnie, a basso continuo spełniało drugorzędną rolę podpory harmonicznej. Pod koniec XVII wieku jednak rola basu wzrosła, ocyfrowanie basu stało się coraz gęstsze, rosła rola harmoniki i dysonansowości.

Zazwyczaj basso continuo realizowały dwie grupy instrumentów^[2]:

• fundamentalne – stanowiące podstawę akordową (np. klawesyn, organy, teorban, harfa, lutnia)
• ornamentalne – instrumenty melodyczne, ozdabiające i kontrapunktujące linię melodyczną b.c. (wiolonczela, viola da gamba, instrumenty dęte, harfa, szpinet itd.)

Realizowanie basso continuo wymaga od wykonawcy nie tylko znajomości reguł kontrapunktu i harmonii, ale również umiejętności samodzielnej improwizacji w stylu wykonywanej kompozycji. Realizacja b.c. mogła bowiem przybierać formę od prostego dopełnienia akordowego po kunsztowną fakturę ornamentalną, figuracyjną czy polifoniczną. Zazwyczaj również dobór instrumentów realizujących generałbas pozostawał w kwestii wykonawcy lub wykonawców. Redukcja zastosowania basu generalnego następowała już od końca XVII wieku (Biber, Pachelbel), by w końcu zaniknąć w drugiej połowie XVIII wieku, kiedy kompozytorzy decydowali się na samodzielne wypisanie wszystkich dźwięków basu (basso obligato). W muzyce oratoryjnej i operowej był jednak niekiedy stosowany jeszcze do połowy XIX wieku.