Mutant

Zie Mutant (doorverwijspagina) voor andere betekenissen van Mutant.

Een mutant is een organisme dat het resultaat is van een mutatie. De term wordt zowel bij organismen als planten, dieren en bacteriën, maar ook bij virussen gebruikt. Ook genetisch gemodificeerde organismen zijn (bewust gecreëerde) mutanten.

Zie Mutatie (biologie) voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Een mutatie kan spontaan, maar ook onder invloed van een chemische stof gebeuren (zoals het mutagene ENU bij muizen) of een mechanische oorzaak hebben (bijvoorbeeld verstoring van de spoelfiguur bij celdeling; die al of niet weer onder invloed staat van een microtubuli-verstorende chemische stof als colchicine).

Ook kan het bij planten, schimmels of bacteriën soms gebeuren dat bij de mitotische celdeling geen celwand gevormd wordt, wat resulteert in een tetraploïde cel, of in het erfelijke materiaal kan iets stuk gaan. Als deze cel verder uitgroeit tot een plant(endeel), dan wordt de mutant soms zichtbaar. Door dit deel vegetatief te vermeerderen (kloneren), ontstaat een nieuw ras of cultivar.

Mutaties kunnen uiteenlopende gevolgen hebben, van wenselijk – zoals bij nieuwe cultivars of speciale kenmerken – tot kwaadaardig en dodelijk – zoals bij kanker. Veel mutaties hebben geen speciale voor- of nadelen, deze worden soms aangeduid als spandrels. Een mutatie kan ook voor- en nadelen combineren. Sikkelcelanemie is bijvoorbeeld een puntmutatie die de drager veel ongemakken bezorgt, maar hij biedt wel bescherming tegen malaria. Een heel ander voorbeeld zijn de muismodel-mutanten, dit zijn muizen die voor wetenschappelijk onderzoek gekweekt of aangepast zijn om een mutatie te dragen. Als individu hebben ze daar voornamelijk last van, zodat de voordelen vooral bij de onderzoeker liggen. Niettemin overleven ze doordat ze gekweekt worden en maken ze dus deel uit van de evolutionaire stamboom.