Kamp Tjideng

Tjideng
Ingebruikname	1942
Locatie	Batavia
Verantwoordelijk land	Keizerrijk Japan
Coördinaten	6° 11′ ZB, 106° 49′ OL
Beheerder	Kondo tot april 1944 Sonei, tot juni 1945 Sakai vanaf juni 1945[1]
Gevangenen	ca. 10.500
Admiraal Patterson spreekt tot krijgsgevangenen in Kamp Tjideng, 1945.

Kamp Tjideng was een Japans interneringskamp voor vrouwen en kinderen tijdens de Tweede Wereldoorlog, in de wijk Tjideng (nu gespeld als Cideng) van het toenmalige Batavia (Nederlands-Indië).^[2]

Batavia kwam onder controle van de Japanners in 1942, en een deel van de stad werd als Kamp Tjideng gebruikt voor het interneren van Europese (vaak Nederlandse) vrouwen en kinderen. De mannen en jongens werden ondergebracht in andere kampen, vaak kampen voor krijgsgevangenen.^[3]

In eerste instantie stond Tjideng onder burgergezag, en waren de omstandigheden dragelijk. Toen echter de militairen het gezag overnamen in april 1944 werden privileges (zoals het zelf mogen koken, en de mogelijkheid voor kerkdiensten) al snel ingetrokken. Bezittingen moesten worden afgestaan, en tweemaal daags moesten alle gevangenen aantreden op appél, en moest er gebogen worden in de richting van Japan. Er kwam een centrale voedselvoorziening en de kwaliteit en hoeveelheid voedsel namen snel af. Honger en ziekte sloegen toe en omdat er geen medicijnen beschikbaar werden gesteld steeg het aantal dodelijke slachtoffers.^[4]

Het gebied van Kamp Tjideng werd in de loop der tijd steeds kleiner gemaakt, wat de Japanners niet weerhield om er steeds meer gevangenen onder te brengen. Waren er in eerste instantie ca. 2000 gevangenen, aan het einde van de oorlog waren er ca. 10.500, waarbij het grondgebied was teruggebracht tot een kwart van het oorspronkelijke. Elk stukje ruimte werd gebruikt voor slaapplaatsen, inclusief de keukens (er kon niet worden gekookt) en badkamers (leidingwater was niet beschikbaar). Om toch voldoende slaapplaatsen te hebben waren slaapplaatsen niet breder dan 30 centimeter.^[5]

Na de atoombomaanvallen op Nagasaki en Hiroshima volgde de overgave van Japan op 2 september 1945. Op 16 september 1945 werden in opdracht van het Rode Kruis filmopnames gemaakt van Tjideng. De beelden waren in de eerste week van december 1945 in Nederlandse bioscopen op het Polygoonjournaal te zien. Het waren de eerste naoorlogse filmbeelden uit Nederlands-Indië.^[6][7]

1. ↑ Kamp Tjideng
2. ↑ Stichting Tjideng Kamp.
3. ↑ Japanse concentratiekampen. Oorlogsverhalen.nl.
4. ↑ Vrouwen aan het woord in documentaire over Japanse kampen. NOS, 29 maart 2024.
5. ↑ Tjideng Camp. Peter van der Kuil.
6. ↑ Een voorbeeldige kolonie. Nederlands-Indië in 50 jaar overheidsfilms 1912-1962. G.A. Jansen Hendriks, 2014.
7. ↑ Tjideng Prison Camp Batavia (film). Imperial War Museum.