Piano

Piano
Deskribapena
Mota	giltzadi, struck string instrument (en) eta true board zithers with resonator box (en)
Hornbostel-Sachs sailkapena	314.122-4-8
Hedadura
Jotzailea	piano-jotzaile
Asmatzailea	Bartolomeo Cristofori (en)
Asmakuntza-data	1720

Pianoa (pianoforteren laburpena, italieraz «piano» (leun) eta «forte» (indartsu) hitzek osatzen duten hitzaren batura) perkusio eta hari-instrumentu gisa sailkatutako musika tresna harmonikoa da, eta, Hornbostel-Sachsen sailkapenaren arabera, kordofono sinple bat da. Pianoa jotzen duen musikariei pianista edo piano-jotzaile deritze.

Teklatu bat gehitu zaion Erresonantzia-kaxa batek osatzen du. Teklatu horren bidez, altzairuzko hariek feltroan bildutako mailutxoekin kolpatzen dira, soinua sortuz. Bibrazioak zubien bidez transmititzen dira taula harmonikora, eta horrek anplifikatu egiten ditu. Hari anitzeko harpa kromatiko batez osatuta dago, zeharkako perkusio mekanismo batek eraginda, eta itzalgailuak gehitu zaizkio. 1700. urtean asmatu zuen Bartolomeo Cristofori paduarrak. Bere aurrekarien artean, zitara, monokordioa, dultzimerra, klabikordioa eta klabezina (hortik datorkio forma, baina ez mekanika) moduko tresnak daude.

Historian zehar, piano mota ezberdinak egon dira, baina, ohikoenak, isats-pianoa eta piano bertikala edo horma-pianoa dira. Pianoa afinatzea funtsezko faktorea da instrumentuaren akustikan, eta harien tentsioa aldatuz egiten da, frekuentzia egokietan bibratzeko moduan.

Mendebaldeko musikan, pianoa erabil daiteke: bakarkako interpretaziorako, ganbera musikarako, akonpainamendurako, konposatzen laguntzeko eta entseatzeko. Instrumentu horrentzako lehen konposizio espezifikoak 1732 inguruan sortu ziren; horien artean, Lodovico Giustiniren pianorako hamabi sonatak nabarmentzen dira, Sonate da cimbalo di piano e forte detto volgarmente di martelletti izenburukoak. Ordutik, asko izan dira pianorako obrak egin dituzten konpositoreak, eta, kasu askotan, konpositore horiek berak piano-jotzaileak izan dira. Frédéric Chopin, Franz Liszt, Wolfgang Amadeus Mozart, Ludwig van Beethoven, Claude Debussy eta Piotr Ilitx Txaikovski konpositoreek jo zuten. Erromantizismo musikalaren tresna adierazgarria izan zen, eta paper garrantzitsua izan du gizartean, bereziki XVIII. eta XIX. mendeetako goi klaseen artean.