Pandemia

Pandemia^[1] (grezieratik παν pan 'dena' + δήμος demos 'herria, jendea') mundu mailako edo lurralde zabal bateko izurria edo epidemia da, adibidez, hainbat kontinentetan edo mundu osoan, eta horrek pertsona askori eragiten die. Gaur egungo pandemiak HIESa eta COVID-19a dira.

Gizateriaren historian zehar, gaixotasunen pandemia batzuk izan dira, hala nola baztanga. Izurri Beltza (Izurria izenez ere ezaguna) izan zen XIV. mendean pandemiarik latzena idatziz jasotako historian: 75 eta 200 milioi pertsona inguru hil zituen^[2][3][4]. Pandemia terminoa ez zen ondorengo pandemiak arte erabili, 1918ko gripe-pandemia barne^[5][6][7].

Gaur egungo pandemien artean, tuberkulosia^[8], GIB/HIESa daude^[9].

1. ↑ Euskaltzaindiaren Hiztegia, "Pandemia", Euskaltzaindia
2. ↑ (Ingelesez) Tuesday, 29 January 2008 Will DunhamABC/Reuters. (2008-01-29). «Black death 'discriminated' between victims» www.abc.net.au (Noiz kontsultatua: 2024-08-27).
3. ↑ «Black Death's Gene Code Cracked» web.archive.org 2015-04-26 (Noiz kontsultatua: 2024-08-27).
4. ↑ (Ingelesez) De-coding the Black Death. 2001-10-03 (Noiz kontsultatua: 2024-08-27).
5. ↑ «1918 Pandemic (H1N1 virus) | Pandemic Influenza (Flu) | CDC». www.cdc.gov (en inglés estadounidense). 16 de junio de 2020. Consultado el 3 de julio de 2021.
6. ↑ «History’s deadliest pandemics: Plague, smallpox, flu, covid-19 - Washington Post» web.archive.org 2020-04-07 (Noiz kontsultatua: 2024-08-27).
7. ↑ «WHO | Weekly Virological Update on 05 August 2010». WHO. Consultado el 3 de julio de 2021.
8. ↑ Wingfield, Tom; Cuevas, Luis E; MacPherson, Peter; Millington, Kerry A; Squire, S Bertel. (2020-06). «Tackling two pandemics: a plea on World Tuberculosis Day» The Lancet Respiratory Medicine 8 (6): 536–538.  doi:10.1016/s2213-2600(20)30151-x. ISSN 2213-2600. PMID 32220280. PMC PMC7118542. (Noiz kontsultatua: 2024-08-27).
9. ↑ (Ingelesez) Roychoudhury, Shubhadeep; Das, Anandan; Sengupta, Pallav; Dutta, Sulagna; Roychoudhury, Shatabhisha; Choudhury, Arun Paul; Ahmed, A. B. Fuzayel; Bhattacharjee, Saumendra et al.. (2020-01). «Viral Pandemics of the Last Four Decades: Pathophysiology, Health Impacts and Perspectives» International Journal of Environmental Research and Public Health 17 (24): 9411.  doi:10.3390/ijerph17249411. ISSN 1660-4601. PMID 33333995. PMC PMC7765415. (Noiz kontsultatua: 2024-08-27).