Ipar Lappi

Ipar Lappi
Berezko izena	Davvi-Lappi guovlugielda Pohjois-Lapin seutukunta
Herrialdea Eskualdea	Finlandia Lappiko eskualdea
Udalerri-kopurua	3 udalerri (kunta)
Lurralde historikoak	Laponia
Azalera - Ur-azalera	35.121,03 km²[1] 3.227,06 km² (%9,19)[1]
Biztanleria Dentsitatea	16.440 (2020)[2] 0,46 bizt/km²
Hizkuntza ofizialak	Finlandiera, Inariko samiera1, ipar samiera eta skolt samiera1
1 Koofizialak Inari udalerrian bakarrik.

Ipar Lappi (finlandieraz, Pohjois-Lappi; ipar samieraz, Davvi-Lappi) Finlandia iparraldeko Lappi eskualdeko azpieskualdea da. Hiru udalerrik osatzen dute, Inari, Sodankylä eta Utsjoki udalerriek, eta, guztira, 16.440 biztanle dauzka^[2]. Ipar Lappi herrialde osoko azalera handiena duen azpieskualdea da -35.121,03 km²-, eta Lappiko azaleraren %35 eta Finlandiaren %10,3 hartzen du beregan^[1]. Lurraldearen %55 babestutako eremuek osatzen dute^[3][4], besteak beste, Kevoko Natura Erreserba Hertsiak, eta Lemmenjokiko eta Urho Kekkonen parke nazionalek. Bestalde, Ipar Lappi samien berezko lurraldearen barnean dago, Sápmi deituriko lurraldean, eta gaur egun iparlappiarren %20 inguru dira samiak. Azpieskualdea osatzen duten hiru udalerriek, Enontekiörekin batera, Finlandiako Samien Lurraldea sortu zuten 1973. urtean samien ohiturak, hizkuntzak eta lurrak babesteko asmoz^[5].

Biztanle gehien dituzten herriguneak Sodankyläko elizatea, Ivalo eta Inari dira, baita azken urteotan turismoari esker asko hazi diren Inariko Törmänen eta Saariselkä herriak ere^[6][7]. Hain zuzen ere, turismoa da Ipar Lappiren motore ekonomiko nagusia, elur-orein zaintzarekin, mugako salerosketekin, basogintzarekin eta meatzaritzarekin batera. Etorkizunean sortzeko asmoa den Artikoko korridorea da azpieskualdearen egitasmo ekonomiko handiena^[8].

Ondasun nabarmenen artean, aipatzekoak dira XVII. mendeko Sodankyläko eliza zaharra -zutik dirauen Lappiko egurrezko eraikin zaharrena-^[9], Pielpajärviko baseliza, Sajos Samien Kultura Etxea, sami etniaren kultura eta historiari buruzko museo garrantzitsuena den Siida^[10], Utsjokiko elizaren ingurunea eta babestutako natura eremuen sarea.

1. ↑ ^{a b c} "Suomen Pinta-ala kunnittain (Excel) 1.1.2020". Maanmittauslaitos. 2020.05.02
2. ↑ ^{a b} "Statistics Finland's PxWeb databases". Tilastokeskus. 2020.05.02
3. ↑ "Inari - Facts and statistics". Inari. 2020.05.02
4. ↑ "Sodankylä on Suomen toiseksi suurin kunta". Saariselän Sanomat. 2020.03.23
5. ↑ "The Sámi in Finland". Sámediggi. 2020.05.03
6. ↑ "Väestö ikäryhmittäin Inarin kunnassa 31.12.2017". Inarin kunta. 2020.04.19
7. ↑ "Talousarvio 2019". Sodankylän kunta. 2020.03.28
8. ↑ "Growth through Arctic resources". Arctic Corridor. 2020.05.03
9. ↑ "Sodankylän vanha kirkko". Sodankylän seurakunta. 2020.04.09
10. ↑ "About us". Siida - Sámi Museum. 2020.05.03