Nos

Nos ili nosna šupljina, jeste izbočina kod kičmenjaka u kojoj se nalaze nozdrve, koje primaju i izbacuju zrak za disanje uz usta. Iza nosa su olfaktorna sluznica i sinusi. Iza nosne šupljine, zrak zatim prolazi kroz ždrijelo, dijeli se s probavnim sistemom, a zatim u ostatak respiratornog sistema. Kod ljudi, nos se nalazi centralno na licu i služi kao alternativni respiratorni prolaz, posebno tokom sisanja odojčadi.^[1][2][3] Izbočeni nos koji se potpuno odvaja od usnog dijela, karakteristika je samo kod sisara. Pretpostavlja se da je ovaj jedinstveni nos sisara evoluirao iz prednjeg dijela gornje vilice predaka sličnih reptilu (sinapsida).^[4][5] Nos služi kao dio respiratornog, govornog i čulnog sistema kod kičmenjaka. U govoru, nos omogućuje rezonancu. Nos je također organ za miris, te se u nosnoj šupljini nalaze mirisne ćelije. Čestice mirisa lijepe se i otapaju u sluzi koju proizvodi nos te tako šalju impulse u mozak i tako se osjeća miris.^[6][7]

Kod Cetacea i delfina, nosni otvor je migrirao na vrh glave, omogućavajući lakše kretanje kroz vodu, dok je suprotno nos slona se izdužio u veliki mišićni i manipulativni organ zvani surla.^[6]

1. ^ "7.2 the Skull". Anatomy and Physiology - The Skull. OpenStax. 5. 4. 2020. Arhivirano s originala, 22. 10. 2020. Pristupljeno 24. 1. 2023.
2. ^ "22.1 Organs and Structures of the Respiratory System". Anatomy and Physiology - Organs and Structures of the Respiratory System. OpenStax. 5. 4. 2020. Arhivirano s originala, 2. 6. 2020. Pristupljeno 24. 1. 2023.
3. ^ Bahr, Diane (15. 5. 2010). Nobody Ever Told Me (Or My Mother) That!. Sensory World. str. 10. ISBN 9781935567202.
4. ^ Higashiyama, Hiroki; Koyabu, Daisuke; Hirasawa, Tatsuya; Werneburg, Ingmar; Kuratani, Shigeru; Kurihara, Hiroki (2. 11. 2021). "Mammalian face as an evolutionary novelty". PNAS. 118 (44): e2111876118. doi:10.1073/pnas.2111876118. PMC 8673075 Provjerite vrijednost parametra |pmc= (pomoć). PMID 34716275 Provjerite vrijednost parametra |pmid= (pomoć). S2CID 240228857 Provjerite vrijednost parametra |s2cid= (pomoć).
5. ^ "Mammals' noses come from reptiles' jaws: Evolutionary development of facial bones". Phys.org. 1. 11. 2021.
6. ^ ^{a b} Romer, Alfred Sherwood; Parsons, Thomas S. (1977). The Vertebrate Body. Philadelphia, PA: Holt-Saunders International. str. 453–458. ISBN 0-03-910284-X.
7. ^ Dijkgraaf S.;Vergelijkende dierfysiologie;Bohn, Scheltema en Holkema, 1978, ISBN 90-313-0322-4