Aktinij

Aktinij,  ₈₉Ac

Aktinij u periodnom sistemu
↓                                                                     ↓                                                             →                                                             →
Hemijski element, Simbol, Atomski broj	Aktinij, Ac, 89
Serija	Prelazni metali
Grupa, Perioda, Blok	3, 7, d
Izgled	srebrenasti metal emitira plavičastu svjetlost[1][2]
CAS registarski broj	7440-34-8
Zastupljenost	6 · 10-18[3] %
Atomske osobine
Atomska masa	227,0278 u
Atomski radijus (izračunat)	195 (-) pm
Kovalentni radijus	215 pm
Van der Waalsov radijus	- pm
Elektronska konfiguracija	[Rn] 6d17s2
Broj elektrona u energetskom nivou	2, 8, 18, 32, 18, 9, 2
1. energija ionizacije	499 kJ/mol
2. energija ionizacije	1170 kJ/mol
3. energija ionizacije	1900 kJ/mol
Fizikalne osobine
Agregatno stanje	čvrsto
Kristalna struktura	kubična plošno centrirana
Gustoća	10070 kg/m3
Tačka topljenja	1323 K (1050 °C)
Tačka ključanja	3500±300[2] K (3200±300 °C)
Molarni volumen	22,55 · 10-6 m3/mol
Toplota isparavanja	400 kJ/mol
Toplota topljenja	14 kJ/mol
Brzina zvuka	m/s
Specifična toplota	27,2 J/(kg · K) kod 293 K
Toplotna provodljivost	12 W/(m · K)
Hemijske osobine
Oksidacioni broj	3, 2
Elektrodni potencijal	-2,13 V (Ac3+ + 3e- → Ac)
Elektronegativnost	1,1 (Pauling-skala)
Izotopi
Izo RP t1/2 RA ER (MeV) PR 225Ac sin 10 d α 5,935 221Fr 226Ac sin 29,4 h β- 0,640 226Th ε 1,116 226Ra α 5,536 222Fr 227Ac 100 % 21,773 god β- 0,045 227Th α 5,536 223Fr 228Ac u tragovima 6,15 h β- 2,127 228Th
Sigurnosno obavještenje
Oznake upozorenja Oznaka upozorenja nepoznata[4]
Obavještenja o riziku i sigurnosti	R: / S: /
Ostala upozorenja
Radioaktivnost
Radioaktivni element
Ako je moguće i u upotrebi, koriste se osnovne SI jedinice. Ako nije drugačije označeno, svi podaci dobijeni su mjerenjima u normalnim uvjetima.

Aktinij je hemijski element sa simbolom Ac i atomskim brojem 89. Po njemu je serija hemijskih elemenata dobila ime aktinoidi, gdje spada grupa od petnaest vrlo sličnih elemenata u periodnom sistemu, počev od njega do lorensija. Aktinij se također ponekad smatra i prvim prelaznim metalom 7. periode, mada se mnogo rjeđe lorensiju dodjeljuje ta pozicija. Aktinij je otkriven 1899. godine, a bio je prvi neprimordijalni radioaktivni element koji je izdvojen. Iako su polonij, radij i radon otkriveni prije aktinija, oni nisu bili dobijeni u čistom obliku sve do 1902. godine.

Aktinij je vrlo mehak, srebrenasto-svijetli radioaktivni metal koji vrlo burno reagira sa kisikom i vlagom iz zraka, gradeći bijeli pokrivni aktinij-oksid koji sprječava daljnju oksidaciju. Kao i većina lantanoida i mnogih aktinoida, on zadržava oksidacijsko stanje +3 u gotovo svim svojim spojevima. Ovaj metal se nalazi samo u tragovima unutar ruda uranija i torija u vidu izotopa ²²⁷Ac, a koji se raspada tokom vremena poluraspada od 21,772 godine, pretežno emitirajući beta- a rjeđe i alfa-čestice. Također, postoji i izotop ²²⁸Ac, koji je beta aktivan, ali mu je vrijeme poluraspada samo 6,15 sati. U jednoj toni prirodnog uranija u rudama sadržano je oko 0,2 miligrama aktinija-227, dok jedna tona prirodnog torija sadrži približno 5 nanograma aktinija-228. Zbog velike sličnosti u fizičkim i hemijskim osobinama aktinija i lantana, odvajanje aktinija iz njegovih ruda nije praktično. Umjesto toga, ovaj element se u miligramskim količinama dobija zračenjem neutronima izotopa radija-226 u nuklearnim reaktorima. Zbog rijetkosti, visoke cijene dobijanja i radioaktivnosti, aktinij nema značajnijih primjena u industriji. Njegova upotreba svodi se na izvor neutrona te kao sredstvo u radioterapiji, kojim se zrače određene ćelije tumora u tijelu.

1. ^ Greška kod citiranja: Nevaljana oznaka <ref>; nije naveden tekst za reference s imenom wallgreg
2. ^ ^{a b} Greška kod citiranja: Nevaljana oznaka <ref>; nije naveden tekst za reference s imenom Kirby
3. ^ Greška kod citiranja: Nevaljana oznaka <ref>; nije naveden tekst za reference s imenom binder
4. ^ EU ovaj element još uvijek nije stavila na spisak opasnih elemenata, međutim trenutno nije moguće pronaći pouzdani izvor ili literaturu o opasnim svojstvima ove supstance. Radioaktivnost ne spada u opasna svojstva koja se ovdje navode.