Martes martes

Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.

Martes martes
Fuina de papo amariello (Martes martes).
Estato de conservación
Vulnerable.
Clasificación scientifica
Dominio: Eukaryota Reino: Animalia Filo: Chordata Clase: Mammalia Orden: Carnivora Familia: Mustelidae Chenero: Martes Especie: M. martes
Nomenclatura binominal
Martes martes
Linnaeus, 1758

A fuina de papo amariello^[1] (Martes martes (L., 1758)) ye un mamifero carnivoro d'a familia d'os mustelidos, d'a mesma mida alto u baixo que os gatos domesticos y un peso aproximato de 1,5 Kg. O pelo que tienen istes animals ye de color marrón fusca, cheneralment sin de variacions d'entre animals, pero en l'hibierno les creixe mas luengo y sedoso. Ye muit caracteristica d'ista especie la taca amariella que tienen en o peito y parte ventral d'o cuello, «papo», que les da lo nombre popular aragonés. A especie Martes martes ye, a demés, amás gran d'as dos especies de fuinas que se troban en Aragón.

Fan vida cheneralment en puestos boscosos, a on i troban arbols viellos ta fer-ie lo cado. Istes animals son os solos mustelidos que tienen unglas retractils, que emplegan ta mover-se con muitas trazas per alto d'os árbols. Contan con una gran achilidat que emplegan ta cazar. Constituyen os mas firmes depredadors d'esquiruelos en estato salvache.

Fan a suya actividat mayor de nueiz y de tardada, estando ixas as horas cuan gosan cazar muixons que duermen, ratos, insectos y altros animals, u tamién ceresas, lulos, fruita u uevos que roban d'os niedos. Tienen, a demés, una territorialidat muit marcada, y deixan bonyas per puestos prominents d'os suyos territorios, tals como penyas, leneras u terrers. Actualment, a especie ye protechida per a IUCN y per as leis europeas y espanyolas.

1. ↑ (an) Rafel Vidaller Tricas: Lista patrón d'os nombres d'os mamifers terrestres ibericos en aragonés (II), Fuellas 251-252, Consello d'a Fabla Aragonesa, 2019, ISSN 1132-8452, pp. 19-24.