Temperatur

Physikalischi Grössi
Name	Thermodünamischi Tämpratuur
Formelzeiche vo dr Grössi	${\displaystyle T}$ (für Aagoobe in Kelvin) ${\displaystyle \vartheta ,t}$ (für Aagoobe in Grad Celsius)
Grössen- und Eiheite- system Eiheit Dimension SI K, °C Θ Planck Planck-Tämpratuur ħ1/2·G−1/2·c5/2·k−1 Anglo- amerikanisch °F, °Ra

D Tämpratuur isch e füsikalischi Gröössi, wo vor allem in dr Thermodünamik e wichdigi Rolle spiilt. Iiri SI-Äihäit isch s Kelvin (K). Z Dütschland, Ööstriich und dr Schwiz cha mä au d Äihäit Celsius (°C) bruuche.

D Tämpratuur kennzäichnet s thermodünamische Gliichgwicht: Wenn zwäi Körper die gliichi Tämpratuur häi, denn fliesst kä Wermi zwüschene, au wenn si mitenander in diräktem Kontakt stöön. Wenn s aber Underschiid zwüsche de Tämpratuure vo de bäide Körper git, denn fliesst Wermi vom Körper mit dr hööchere Tämpratuur zu däm mit dr niidrigere und daas, bis d Tämpratuure vo de bäide Körper gliich sin. Die Gliichgwichtstämpratuur lit denn zwüsche de bäide Usgangstämpratuure.

D Tämpratuur isch äng mit dr ungordnete Däilibeweegig vom ene Stoff verbunde. In Ideale Gaas isch d Tämpratuur e diräkts Määss für die middleri kinetischi Energii vo de Däili.

D Tämpratuur isch en intensivi Gröössi. Das bedütet, dass si iire Wärt bhaltet, wenn mä dr Körper, wo mä d Tämpratur von misst, däilt, wäared die inneri Energii as extensivi Gröössi Äigeschafte von ere Mängi het, wo ufdäilt cha wärde.

E hufe füsikalischi Äigeschafte si diräkt vo dr Tämpratuur abhängig und mä cha sä benütze, zum d Tämpratuur mässe. E Bischbil isch, dass sich Stoff thermisch usdeene. Das wird für ideali Gaas im Gsetz vom Gay-Lussac beschriibe und cha as Referänz brucht wärde. Fast alle füsikalische und chemische Äigeschafte vo Stoff sin e chli abhängig vo dr Tämpratuur, zum Bischbil dr elektrisch Widerstand oder d Dichdi. Wenn sich dr Aggregatszuestand änderet oder bi andere Faaseübergäng git s scho bi chliine Tämpraturunderschiid sprunghafti Verändrige vo Stoffäigeschafte.

D Tämpratuur het e maassgäblige Iifluss uf d Stoffwäggselbrozäss vo Lääbewääse.

D Tämpratuur isch e zentrali Kenngröössi bi dr Beschriibig vom Wätter und vom Klima. Zurzit beobachtet mä, ass die durschschnittligi Joorestämpratuur vo dr Ärde hööcher wird.

Bi wie dr Mensch d Tämpratuur empfindet, do cha s groossi Underschiid gee zwüsche dr füsikalische Tämpratuur, wo mit eme Thermometer gmässe wird, und dr gfüülte Tämpratuur.