Stahl

As Staal (vo ahd. stahel / stāl; au in mnd. stāl, mnl. stael und an. stál; verwandt mit as. stehli ‚Axt‘ und ae. stīle; si witeri Härkumft isch nid sicher)^[1] wärde metallischi Legierige bezäichnet, wo dr Hauptbestanddäil von eme Iise isch und wo (im Underschiid zum Gussiise) umformtechnisch chönne verarbäitet wärde. Gnaueri Definizione si nit äihäitlig, e Däil si dur die hütigi Vilfalt an technische Legierige ungnau worde.

Die allgemäini Definizioon, wo sit em früeje 20. Joorhundert gebrüüchlig isch, umfasst mit em Begriff Staal au s Schmiidiise, wo scho denn kuum me broduziert worde isch und wo au e Choolestoff-Ghalt vo under 2,06 % het. Dr Begriff Schmiidiise beschribt nit d Bestanddäil vo dr Legierig, sondern d Verfaare zum verformbari Iisedäil härzstelle, wo über vili Joorhundert entwigglet worde si und im Wääsentlige uf underschidlige Arte vom Früsche vo Iise-Luppe und em Schmiide, wo druf cho isch, basiert häi. Zwar het s Schmiidiise äänligi Choolestoffaadäil wie dr hütig Staal, es isch aber nid s gliiche wie modärne Staal wil d Legierig mit andere Stoff e chli andersch isch und wil nit alli Schlaggedäil entfärnt worde si.

Äifache hertbare Staal isch scho bi de Hethiter^[2] vor öbbe 3500 Joor z. B. für Waffe härgstellt worde. Hüte wird er mit verschiidene vorbestimmte Äigeschafte (Festikäit, Korrosionsverhalte, Verformbarkäit, öb mä s cha schwäisse) aabote. Im Register vo de öiropäische Stääl si über 2500 Staalsorte (Stand: 2013) ufglistet. Choole und Staal (Montanindustrii) si lang d Hauptsüüle vo dr Schwerindustrii und d Grundlag für die politischi Macht vom ene Staat gsi. Uf dr ganze Wält wärde jedes Joor öbbe 1,6 Mrd. t Staal härgstellt (Stand 2013).^[3] Dr Staal isch mit Abstand dr metallisch Wärkstoff, wo am mäiste verwändet wird.

1. ↑ Etymologii noch: Friedrich Kluge: Etymologisches Wörterbuch der deutschen Sprache. Bearbeitet von Elmar Seebold. 24. durchgesehene und erweiterte Auflage. Walter de Gruyter, Berlin u. a. 2002, ISBN 3-11-017473-1, S. 874.
2. ↑ Friedrich Cornelius: Geistesgeschichte der Frühzeit. Band 1, Verlag Brill Archive, 1960, S. 132.
3. ↑ Statistiken. (Memento vom 5. Mai 2015 im Internet Archive) Bi: stahl-online.de.